استرس، فرآیندی است که شروع و پایانی دارد و به هدفی ختم می شود. استرس در واقع برآیند عوامل مختلف است که شامل عوامل محرک، واکنش ها و یا پاسخ های ما در برابر استرس (جسمانی، شناختی، هیجانی و رفتاری) و نیز ارزیابی های ما از موقعیت می باشد. استرس در واقع پاسخ به محرکی است که تغییر را ایجاب می کند و این تغییر می تواند کوچک یا بزرگ و یا تغییری در گذشته، حال یا آینده باشد.
ارزیابی موقعیت استرس زا شامل دو مرحله ، ارزیابی مقتضیات تغییر یا تکلیف و نیز ارزیابی شخصی (توانمندی ها، منابع درون روانی و برون روانی) است.
پس از این ارزیابی ها، بررسی کیفیت مقابله ای فرد در برابر رویدادهای استرس زا نیز لازم است.
سبک های مقابله ای افراد به دو دسته مسئله مدار و هیجان مدار تقسیم می شود. در سبک های مسئله مدار، فرد تلاش می کند که مسئله را حل کند و در جهت آن، اقداماتی به عمل می آورد، اما در سبک های هیجان مدار، فرد سعی می کند تا پیامدهای هیجانی ناشی از تغییر را کاهش دهد.
هر یک از دو سبک مقابله ای هیجان مدار و مسئله مدار نیز به دو دسته سالم و ناسالم قابل تقسیم هستند.
سبک های مقابله ای هیجان مدار سالم شامل تخلیه و ابراز احساس، مثبت اندیشی، گفت و گوی درونی مثبت، درد دل کردن می باشد.
سبک های مقابله ای هیجان مدار ناسالم شامل اعتیاد و پناه بردن به مواد مخدر، بدگویی و غیبت، خشونت می باشد.
سبک های مسئله مدار سالم شامل برنامه ریزی در جهت اقدام، دریافت مشورت و راهنمایی از سوی دیگران، مراجعه به مشاور و … می باشد.
سبک های مسئله مدار ناسالم شامل دزدی، حیله گری، اعمال زور و یا تهدید، خودکشی می باشد.
پس از بررسی مقتضیات مسئله (یعنی مقتضیات و پپش نیاز های حل موفقیت آمیز مسئله)، شناسایی منابع درون روانی نظیر خودکارآمدی ادراک شده و بیرونی نظیر حمایت اطرافیان، می بایست منابع استرس را شناسایی کرد که شامل موانع حل موفقیت آمیز مسئله هستند.
یکی از عوامل مهم در مدیریت استرس، مدیریت زمان می باشد که لازم است امور خود را براساس ماتریکس آیزن هاور به چهار دسته امور مهم و فوری، مهم و غیر فوری، غیر مهم و فوری و غیر مهم و غیر فوری تقسیم و اولویت بندی کنیم. لازم است که اولویت را به کارهای فوری و مهم دهیم که می بایست همین امروز انجام دهیم، سپس به کارهای فوری و غیر مهم که می بایست ظرف یک یا دو روز آینده انجام داد، بپردازیم. ان گاه کارهای غیر فوری و مهم که می توان بعدا انجام داد را در اولویت قرار داد و در نهایت کارهای غیر فوری و غیر مهم را در فهرست اولویت های خود گنجاند.
در این مرحله می بایست عادات شخصی مثبت خود که باعث صرفه جویی در زمان می شوند را شناسایی و تقویت کرد و عادات منفی که باعث اتلاف وقت می شوند را کاهش داد .
تهیه و تنظیم: فهیم توسلی منش (کارشناس ارشد مشاوره خانواده)