یکی از عوامل مهم در کیفیت روابط ما در بزرگسالی، سبک های دلبستگی ما هستند که در کودکی شکل گرفتند. اما سوال اینجاست که دلبستگی به چه معناست؟
دلبستگی به ارتباط عاطفی و هیجانی کودک با مراقب اولیه یا جانشینان او گفته می شود که جانشینان می تواند مادربزرگ، پرستار و یا هر شخصی باشد که کودک با او ارتباطی هیجانی و عاطفی و نوعی پیوند روانی دارد. کیفیت این پیوند روانی می تواند متفاوت باشد و سه عامل اصلی و تعیین کننده در کیفیت این ارتباط، در دسترس بودن، پاسخگو بودن و پیش بینی پذیر بودن والد نسبت به کودک است که همین سه عامل در صورت وجود، سبک دلبستگی ایمن را رقم می زنند. در ادامه به تعریف هر یک از این سه عنصر می پردازیم:
در دسترس بودن به این معناست که والد حضور روانی و عاطفی داشته باشد و کودک حضور والد و “بودن” او را درک کند.
پاسخ گو بودن به معنای رفع نیازهای کودک به شیوه بهینه است، بهینه بدین معناست که مادر یا مراقب می بایست کافی باشد. برای مثال مادری که قبل از درخواست کودک، نیاز کودک را به تشنگی رفع می کند کافی نیست بلکه مراقبت افراطی دارد. هم چنین مادری که نسبت به نیازهای کودک بی اعتناست و کودک رنگ از چهره اش می پرد اما همچنان کسی متوجه نیاز او نمی شود، باز هم کافی نیست چرا که اینجا مراقبت نامطلوب است. بنابراین مادر بهینه پس از درخواست کودک، نیاز او را برطرف می کند و پاسخ گوی نیاز او خواهد بود.
پیش بینی پذیر بودن به معنای ثبات عاطفی و هیجانی مادر است یعنی ثبات عاطفی و روانی در او یافت می شود و اینطور نیست که لحظه ای کودک را طرد کند و یا سر او داد بزند و لحظه ای او را در آغوش بکشد. در مورد ثبات می توان گفت، ما زمانی که بدانیم اگر رفتار خاصی از ما سر بزند، فرد مقابل چطور واکنش نشان خواهد داد و بتوانیم الگوی رفتاری او را در موقعیت های مشابه حدس بزنیم، یعنی با فردی باثبات و پیش بینی پذیر روبه رو هستیم.
حال که سه عنصر دلبستگی ایمن مشخص شد، باید گفت که کودکانی که این سه عنصر را در کودکی تجربه کرده اند، کودکانی با سبک دلبستگی ایمن هستند.
ویژگی های افرادی با سبک دلبستگی ایمن
- پاسخگو بودن نسبت به نیازهای دیگران
- پیش بینی پذیر بودن و ثبات عاطفی و هیجانی
- دردسترس بودن
- ابراز شفاف و بالغانه هیجانات، خواسته ها و نیازها
- قدرت حل مسئله و پیگیری در مواجهه با مشکلات
- مسئولیت پذیری
- حمایت گر و پایگاهی امن بودن
- تعهد و پایداری در روابط خود
با توجه به آنچه گفته شد، افرادی که والدینی با سه عنصر مهم را تجربه نکرده باشند، دلبستگی ناایمن در آن ها شکل گرفته است. افرادی با دلبستگی ناایمن به سه دسته اضطرابی یا دوسوگرا، اجتنابی و آشفته تقسیم می شوند. این افراد چون در کودکی اعتماد و امنیت را دریافت نکرده اند، ریشه های اعتماد به دیگران و دنیا نیز در آن ها مختل است.
ویژگی های افرادی با سبک دلبستگی ناایمن اضطرابی
این سبک دلبستگی، زمانی ایجاد می شود که والد، فردی به شدت کنترل گر و تنبیه گر بوده است که کودک با چسبندگی زیاد، سعی در کسب تأیید آن ها داشته است. هم چنین والدینی که نیازهای عاطفی کودک را به شدت و افراطی برطرف کرده اند و به اصطلاح اعضای خانواده به شدت به هم آمیخته و در جزییات امور هم دخالت داشته اند، و یا کودکانی که تجربه از دست دادن والد در کودک را داشته اند ممکن است این سبک دلبستگی در آن ها شکل گرفته باشد.
- چسبندگی در روابط
- عدم اعتماد و احساس امنیت
- ترس از رهاشدگی
- ترس از تأیید نشدن
- سطح توقعات بالا از شریک عاطفی
- رفتارهای کنترل گرانه
- ابراز احساسات شدید
تمامی موارد گفته شده برخاسته از عدم اعتماد و اضطراب بالای این افراد می باشد.
ویژگی های افرادی با سبک دلبستگی ناایمن اجتنابی
این سبک دلبستگی، زمانی ایجاد می شود که والد، فردی غفلت گر بوده و به نیازهای عاطفی و هیجانی کودک توجهی نمی کرده است و یا از مشکلات جسمانی یا روانی رنج می برده است و در برآورده کردن نیازهای کودک، ناتوان بوده است. هم چنین والدینی که رفتارهای تنبیه گرانه با کودک داشته اند و به کودک اجازه ابراز خواسته ها و احساساتش را نمی داده اند، ممکن است باعث ایجاد این سبک دلبستگی در کودک خود شده باشند چرا که کودک در چنین جوی، نمی توانسته نیازهایش را ابراز کند و اجتناب پیشه کرده است. در نتیجه، اجتناب از بیان خواسته ها و عواطف خود را به خاطر عدم اعتماد نسبت به چگونگی واکنش دیگران، تا بزرگسالی با خود به همراه خواهد داشت.
- اجتناب از نزدیک شدن به دیگران
- عدم ابراز احساسات، خواسته ها و نیازها
- عدم رضایت از نزدیک شدن دیگران به خود
- ابراز عواطف ضعیف
تمامی موارد گفته شده برخاسته از عدم اعتماد آن ها است که به شکل اجتناب و قید روابط صمیمانه را زدن خود را نشان می دهد.
ویژگی های افرادی با سبک دلبستگی ناایمن آشفته
این سبک دلبستگی، زمانی ایجاد می شود که والد به عنوان پایگاه ایمن، بدرفتاری و سوء استفاده جسمی، جنسی و کلامی نیز داشته است و کودک او را هم به عنوان پایگاه دلسبتگی خود می شناسد و هم این رفتارها را از او می بیند و دچار سردرگمی می شود از اینکه آیا می تواند به والدش اعتماد کند یا خیر. والدینی که لحظه ای کودک را به آغوش گرفته و لحظه ای بعد او را تنبیه می کردند نیز ممکن است فرزندانی با سبک دلبستگی ناایمن آشفته پرورش داده باشند.
- سردرگمی در برقراری پیوند نزدیک با دیگران
- رفتارهای افراطی به صورت محبت افراطی و لحظه ای بعد طرد کردن شریک عاطفی
- خشونت های لحظه ای و آنی
- لحظه ای عاشق و لحظه ای فارغ
سبک های دلبستگی در روابط زوجی
مهم ترین ضرورت شناسایی سبک های دلبستگی، در امر مشاوره پیش از ازدواج است که افراد با شناسایی سبک های دلبستگی یکدیگر، پیش بینی از رفتارهایی که ممکن است از طرف مقابل در رابطه عاطفی سربزند، پیدا خواهند کرد.
ازدواج افراد دلبسته ایمن با یکدیگر از پایدارترین روابط زوجی است.
ازدواج دلبسته ایمن و ناایمن هم در صورت مقاومت فرد دلسبته ایمن، دوام خواهد یافت. پیش بینی می شود که افرادی با دلبسته ناایمن بتوانند سبک دلبستگی خود را در کنار فرد ایمن تعدیل و بهبود دهند.
ازدواج دو فرد ناایمن، سرشار از بی اعتمادی و عدم امنیت است و احتمال پایداری این روابط زوجی پایین است.
ازدواج دو فرد با دلبستگی اضطرابی مانند این است که دو نفر یکدیگر را دایم کنترل کنند، ابرازگری های بالای عاطفی و هیجانی داشته باشند و حتی در بدترین حالت، دست بر گلوی هم بگذارند و روبه روی هم بایستند.
ازدواج دو فرد با دلبستگی اجتنابی مانند این است که دو همخانه کنار هم زندگی می کنند و نقش هم اتاقی برای یکدیگر دارند و هیچ کس به دیگری کاری ندارد. سردی می تواند در این روابط وجود داشته باشد.
ازدواج اضطرابی و اجتنابی به این صورت است که یکی دنبال سایه می دود و سایه فرار می کند. یکی در این رابطه می چسبد و دیگری به دنبال دور زدن و فرار کردن از دست اوست و این امر فرد اضطرابی را ناایمن تر و کنترل گرتر می کند.
ازدواج با فرد دلبسته آشفته به این صورت است که لحظه ای می بینیم این فرد عاشقانه جان فدایمان می کند، اما کافیست پیامش را دیر جواب دهیم، آن وقت احساس می کند طردش کرده ایم و سپس شماره تماس ما را از لیست مخاطبین حذف و تمامی عکس های دونفره را حذف می کند چرا که فکر می کند رابطه لابد برای ما تمام شده است. حتی شاید ببینیم پیامی از تمامی کارهای بدی که در حقش کرده ایم برایمان بفرستد و آن وقت است که از خود می پرسیم واقعا چه اتفاقی افتاد؟